Франц Кафка "Шүүх ажиллагаа" номын сэтгэгдэл

Le Proces эсвэл The Trial буюу Шүүх ажиллагаа, Үйл явц гэх зохиол нь 1914-1915 оны хооронд бичигдээд, 1925 онд буюу зохиогч Франз Кафка цэл залуу 40 насандаа сүрьеэ өвчнөөр нас барсанаас жилийн дараагаар Макс Брот гэх зохиолч найзынх нь санаачлагаар анх Берлинд хэвлэгдсэн байна. Макс хэрэв, Франзын хүссэнээр бүхий л дутуу бичигдсэн зохиол, өдрийн тэмдэглэл, захидал зэргийг нь галд шатаасан байсан бол 20-р зууны өрнөдийн утга, уран зохиолын хөгжилд томоохон нөлөө үзүүлсэн гэгдэх Шүүх ажиллагаа, Америк, Цайз зэрэг бүтээл нь хэвлэгдэж, хожим дуурсагдах нэр алдаргүй зохиолч байх байсан бизээ. Шүүх ажиллагаанаас бусдыг нь би уншаагүй боловч Кафка – түүний үзэл бодол, бичих арга барил, харах өнцөг таалагдсан учраас бусад зохиолыг нь мөн уншихаас татгалзахгүй байх болов уу.

Зохиолыг уншаагүй хүмүүст, агуулгыг ерөнхийд нь базаад хэлбэл, Жозеф К гэх залуу ямар ч хууль зүйн болон ёс зүйд харшилсан үйлдэл хийгээгүй бөгөөд түүндээ бүрэн дүүрэн итгэлтэй нэгэн байхад нэг л өглөө үл мэдэгдэх бүлэг хүмүүст, цаашлаад нийгмийн өмнө буруутгагдаж, тодорхойгүй шалтгаанаар баривчлагдаж байгаа тухай гарах бөгөөд тэрээр энэ бүхний учрыг олох гэж эцсээ хүртэл хичээх болно. Тэр бол царайлаг, өндөр боловсролтой, томоохон банкинд өндөр албан тушаал хашдаг “сайн” иргэн байлаа. Өөрөөр хэлбэл, түүний хаана ч юм амьдардаг улс, хот нь хуурамч ардчилалын цаана нуугдсан орой нь үл мэдэгдэх авлига хээл хахууль, хүнд суртал, албан тушаалын өв залгамжлалын системд баригдсан, түүний эрэг шураг болсон нөхдүүдээс бүрдсэн тогтолцоотой болсон байжээ. Угаас ийм байсан уу үгүй юу гэдгийг нь хэлж мэдэхгүй юм. Үүнтэй төстэй нэгэн зохиолыг мэдэх юм байна. Жорж Орвел – 1984 гэх роман дээр сэдэвлэсэн кино бий. Бас л зохиолыг нь уншаагүй бөгөөд киног нь үзсэн юмдаг. Түүний бичсэн “Амьтны ферм” гэх алдартай, улс төрийн агуулга бүхий зохиол бас байдаг билээ. Энэ бүхэн нь эрх чөлөөний үнэ цэнийг агуулсан аугаа бүтээлүүд юм. Мөн тус зохиолыг уншиж байх явцад ажиглагдсан нэг зүйл бол манайхны хэлдэг шиг “Тамын тогооны үлгэр”-тэй төстэй зүйлс багагүй ажиглагдаж байлаа. Ерөөсөө сошиал медиагаар анзаарахад, манайхан, голдуу залуу үеийнхэн өөрөөсөө илүү хэн нэгнийг үргэлж муу хэлж, гүтгэн доромжилдог, тэдэнд гэмт хэрэг үйлдсэн мэт ханддаг нь сайны дохио биш юм.

Франз Кафкагийн гэр бүлийн уур амьсгал бас тийм ч сайн байгаагүй нь түүнийг энэ төрлийн зохиол бичихэд бас багагүй нөлөөлсөн юм болов уу гэж бодно. Та түүний 1919 онд бичиж үлдээсэн “Аавдаа бичсэн захидал”-ыг энд дарж уншина уу. Эндээс дүгнэхэд аав нь түүнд бага байхаас нь л ихэд хатуу хандаж байсан бололтой. Магадгүй хүүгээ хүний үг даадаг, аавынхаа хэлснийг биелүүлдэг, зөвхөн гэр бүл, бизнестээ анхаарал хандуулах хашир нэгэн буюу түүний бодлоор аавын сайн хүү, жинхэнэ эр хүн шиг эр хүн болгон өсгөж хүмүүжүүлэхийг хүссэн боловч эсрэгээрээ өөрт нь гомдоллосон, нялцгай амьтан болсонд харамсаж байсан болов уу гэж таамаглана. Тэрээр энэхүү захиаг ээждээ өгсөн боловч тэрээр эцэгт нь дамжуулж зүрхлэлгүй өөрт нь буцаасан гэдэг. Хэн нэгний дарамт, хараан дор өссөн хүү эрх чөлөөнд тэмүүлж, гэр бүлийн дарангуйлал, цаашлаад төрийг үгүйсгэх нэгэн болж төлөвшсөнд гайхаад байх зүйлгүй мэт. Франз Кафка магадгүй Жозев Кэй-ээр өөрийгөө төлөөлүүлсэн байхыг ч үгүйсгэхгүй.

Франзын “Шүүх ажиллагаа” зохиол нь Францын Le Monde’s өдөр тутмын сонингоос зарласан “20-р зууны 100 шилдэг зохиол”-ын нэгд тооцогдсон байдаг байна. Мөн хожим нь бүх цаг үеийн шилдэг найруулагч Орсон Веллэс түүний зохиол дээр сэдэвлэж, 1962 онд “The Trial” киног бүтээж байжээ.