Харвардын хуулийн сургууль (Harvard Law School) нь АНУ-ын Массачусетс мужийн Кэмбридж хотноо байрладаг бөгөөд Харвардын их сургуулийн ахисан түвшний зэрэг олгодог салбар сургуулиудын нэг нь юм. Тус сургууль 1817 онд байгуулагдсан нь өнөөдөр Америкийн Нэгдсэн улс дахь хамгийн урт удаан хугацаанд оршин тогтнож байгаа сургуулиар тооцогддог бөгөөд дэлхийн хамгийн нэр хүндтэй сургуулиар мөн өргөмжлөгддөг байна.
U.S News & World and Report мэдээллийн байгууллагын хамгийн сүүлийн тайланд Харвардын хуулийн сургууль чансаагаараа дэлхийд 3-т жагсаж байх бөгөөд Йелийн хууль, Стэнфордын хуулийн сургуулийн хойно байна. 2013-2014 оны элсэлтийн жилд тус хуулийн сургуульд суралцах хүсэлтээ буюу өргөдлөө мэдүүлсэн оюутнуудыг элсүүлэх түвшин 15,4%-тай байсан бол үүнээс сонгогдсон оюутнуудын тус сургуулийг сонгож суралцах түвшин нь 66,2%-тай байсан нь Америкийн Нэгдсэн улсын хуулийн сургуулиуд дундаа хоёрдугаар байранд эрэмбэлэгдэх үзүүлэлт болж байна. Харин QS World University Rankings судалгааны тайлангаар Харвардын хуулийн сургууль нь нийт хуулийн сургуулиуд дундаа нэгдүгээр байранд эрэмбэлэгдсэн байна. Сүүлийн хичээлийн жилд л гэхэд Харвардын хуулийн сургуульд өргөдөл мэдүүлэгчдийн 16,5%-ийг суралцуулахаар тус сургуулийн захиргаанаас сонгосон нь маш өндөр түвшин бөгөөд тус үзүүлэлтээр Йелийн хуулийн сургууль 9,2%, Стэнфордын хуулийн сургууль 11,2%-тай байна.
 |
| Үндсэн хичээлийн байр Austin Hall |
Харвардын хуулийн сургууль нь бусад хуулийн сургуультай харьцуулахад харьцангуй том анги дүүргэлттэй буюу 3 жилийн J.D (эрх зүйн доктор) зэргийн хөтөлбөрийн ангид гэхэд л ойролцоогоор 560 гаруй оюутан суралцаж байгаа нь АНУ-ын 150 хуулийн сургуулиуд дундаа анги дүүргэлтийн түвшингээрээ мөн л дээгүүрт жагсах үзүүлэлт юм. Харвардын хуулийн сургуульд одоогийн байдлаар нийт 1,990 гаруй оюутан суралцаж байгаа ба энэ үзүүлэлт нь хамгийн ойролцоо чансаатай 3 сургууль болох 1-р байранд эрэмбэлэгддэг Йелийн хуулийн сургууль, 2-р байранд эрэмбэлэгддэг Стэнфордын хуулийн сургууль, 4-р байранд эрэмбэлэгддэг Чикагогийн хуулийн сургууль зэрэг их сургуулиудын оюутны тоотой дүйцэхүйц гэсэн үг ажээ.
Их сургуулийн хичээлийн эхний жилд ижил хичээл судлах оюутнууд 7 хэсэгт, хэсэг тус бүр нь ойролцоогоор 80 оюутантай анги болон хуваагддаг. Харвардын хуулийн сургуулийн анги дүүргэлт болон тус сургуулийн нэр хүнд уг хуулийн сургуулийг шүүх засаглал, гүйцэтгэх засаглал болон дэлхийн бизнесийн салбарт нэр хүндтэй маш олон төгсөгчдийг бэлтгэн гаргахад хөтөлсөн юм.
2015 онд Америкийн Баарын холбооны гаргасан тайланд дурдсанаар, Харвардын хуулийн сургуулийг 2014 онд төгссөн нийт оюутны 95,33% нь хуульчийн мэргэжлийн шалгалтыг амжилттай давсан байна. Үүний зэрэгцээ сүүлийн гурван жилд Харвардын хуулийн сургуулийн нийт 568 төгсөгч шүүхийн туслахын ажилд орсон нь АНУ-ын бусад хуулийн сургуульд байгаагүй өндөр үзүүлэлт бөгөөд АНУ-ын Дээд шүүхийн шүүгчийн туслахын орон тооны ¼-тэй тэнцэх хэмжээний тоо юм.
Харвардын хуулийн сургуулийн үүсэл – хөрөнгө чинээтэй, боолын эзэн байсан Isaac Royall гэх хүнтэй холбогддог. Мөн энэхүү сургуулийн номын сан дэлхий дээрх академик түвшний хамгийн том голомт болдог байна. Martha Minow тус сургуулийн захирлаар томилогдон ажиллаж байх ба тэрээр уг албан тушаалыг 2009 оны 7 сарын 1-нээс хүлээж авсан байна. Харвардын хуулийн сургууль 328 эрдмийн гишүүдтэй (багш нарын бүрэлдэхүүн).
Их сургуулийн хичээлийн эхний жилд ижил хичээл судлах оюутнууд 7 хэсэгт, хэсэг тус бүр нь ойролцоогоор 80 оюутантай анги болон хуваагддаг. Харвардын хуулийн сургуулийн анги дүүргэлт болон тус сургуулийн нэр хүнд уг хуулийн сургуулийг шүүх засаглал, гүйцэтгэх засаглал болон дэлхийн бизнесийн салбарт нэр хүндтэй маш олон төгсөгчдийг бэлтгэн гаргахад хөтөлсөн юм.
2015 онд Америкийн Баарын холбооны гаргасан тайланд дурдсанаар, Харвардын хуулийн сургуулийг 2014 онд төгссөн нийт оюутны 95,33% нь хуульчийн мэргэжлийн шалгалтыг амжилттай давсан байна. Үүний зэрэгцээ сүүлийн гурван жилд Харвардын хуулийн сургуулийн нийт 568 төгсөгч шүүхийн туслахын ажилд орсон нь АНУ-ын бусад хуулийн сургуульд байгаагүй өндөр үзүүлэлт бөгөөд АНУ-ын Дээд шүүхийн шүүгчийн туслахын орон тооны ¼-тэй тэнцэх хэмжээний тоо юм.
Харвардын хуулийн сургуулийн үүсэл – хөрөнгө чинээтэй, боолын эзэн байсан Isaac Royall гэх хүнтэй холбогддог. Мөн энэхүү сургуулийн номын сан дэлхий дээрх академик түвшний хамгийн том голомт болдог байна. Martha Minow тус сургуулийн захирлаар томилогдон ажиллаж байх ба тэрээр уг албан тушаалыг 2009 оны 7 сарын 1-нээс хүлээж авсан байна. Харвардын хуулийн сургууль 328 эрдмийн гишүүдтэй (багш нарын бүрэлдэхүүн).
СУРГУУЛИЙН ТҮҮХ
Isaac Royall эрхэмээс ирсэн хөрөнгө болон Харвардын хуулийн сургуулийн үүсэл
Харвардын хуулийн сургуулийн үүслийг 1817 онд Харвардын их сургуульд хуулийн факультэт бий болсонтой холбон авч үздэг. Хуулийн факультэт Харвардын их сургуульд бий болсон нь хожим Харвардын хуулийн сургуулийг Америкийн Нэгдсэн Улсын үндэстний түүхэнд хамгийн урт удаан хугацаанд оршин тогтносон, үйл ажиллагаа явуулж буй сургуулиар нэрлэгдэхэд хүргэсэн юм. Харвардаас өмнө байсан William & Mary нэртэй хуулийн сургууль анх 1779 онд нээгдэж үйл ажиллагаа явуулж эхэлсэн хэдий ч Америкийн Нэгдсэн Улсад үүссэн иргэний дайны уршгаар хаагдаж, эргээд 1920 оноос үйл ажиллагаагаа дахин явуулж эхэлсэн байна. Мэриландын хуулийн их сургуулийн хувьд 1816 онд бүтцийн хувьд өөрчлөн байгуулагдсан боловч 1824 он хүртэл үйл ажиллагаа явуулж эхлээгүй бөгөөд мөн иргэний дайны үеэр уг сургууль хаагдсан байдаг. |
| Исаак Рояал Жюнор |
Харвардын их сургуулийн хуулийн факультэт нь Харвардын их сургуулийн хуулийн чиглэлээр хандив өргөсөн анхны хандивлагч, хөрөнгө чинээтэй боолын эзэн гэгдэх Isaac Royall Jr. эрхэмийн үлдээсэн өв хөрөнгөөр санхүүжиж, 1817 онд байгуулагдсан. Isaac нь Канад улсын Нова Скотиа хотод амьдарч байгаад нас барахын өмнө буюу 1781 онд АНУ-ын Массачусетс мужид байрлах ойролцоогоор 1,000 акр газрыг Харвардруу шилжүүлсэн бөгөөд тэрээр амьдралынхаа сүүлийн мөчийг өнгөрүүлж байсан газар Нова Скотиа хотруу Америкийн хувьсгалын үеэр Английн дэглэмийг баримтлагч болохынхоо хувьд АНУ-аас зугтсан байдаг.
Түүний 1,000 акр газрын үнэлгээ онгон зэрлэг байхдаа 1809 онд 2,938 ам.доллар байсан бөгөөд Харвардын захиргааны алба болох Харвард корпораци тухайн үед Isaac Royall Jr. эрхэмээс орж ирсэн хөрөнгөөс 400 ам.долларыг төсөвлөж, Харвардын хуулийн сургуульд хуулийн эрдэмтэн Royall танхимыг 1815 онд байгуулсан байна. Харвардын хуулийн сургуулийн захирлууд уламжлалын дагуу Royall эрхэмийн эрх мэдлийг өвлөн авдаг боловч захирал Martha Minow болон захирал асан Elena Kagan нар тэрхүү эрх мэдэл болон байр сууриас боолын мөлжлөгтөй холбоотой түүхэн үйл явдлын улмаас татгалзаж байсан байна.
Isaac Royall нөхрийн амьдарч байсан байр нь өнөөдөр музей болсон бөгөөд уг музей нь АНУ-ын зүүн хойд нутагт байсан, өдийг хүртэл онцлог байдлаа хадгалж үлдсэн тухайн үеийн боолын оромжийг илтгэх гэр музей болсон юм.
Royall, түүний гэр бүлийн сүлд болох гурван багц буудайг дүрсэлсэн бэлгэ тэмдэг нь Харвардын хуулийн сургуулийн бэлгэ тэмдгээр 1936 онд өргөмжлөгдөж, тус сургуулийн уриагаар латин үг Veritas буюу Үнэн гэх үг хэрэглэгдэж ирсэн байна. 2016 оны 3-р сард, оюутнуудаас ирсэн хүсэлт болон шаардлагын дагуу Харвардын хуулийн сургууль өөрийн сургуулийн бэлгэ тэмдгийг боолчлолтой холбоо хамааралтай хэмээн үзэж, түүнийг цаашид хэрэглэхээс татгалзсан.
1829 онд сенатор Eli Porter Ashmun эрхэмийн хүү, засгийн газрын гишүүн George Ashmun эрхэмийн ах John H. Ashmun нь Харвардын хуулийн сургуульд профессор багшаар ажиллах болсон ба улмаар өөрийн Northampton хуулийн сургуулийг хааснаар тухайн сургуульд сурч байсан олон оюутнууд John H. Ashmun эрхэмийг дагаж, Харвардын хуулийн сургуулийг зорьсон байдаг. Харвардын хуулийн сургуулийг элит хуулийн сургууль болгох гэсэн Joseph Story шүүгчийн итгэл найдвар нь их сургуулийг нэр хүндтэй болгохуйц нийтийн үйлчилгээ болон давуу талууд дээр суурилж байсан боловч тэрхүү итгэл найдвар нь Харвардын хуулийн сургуулийн түүхийн бүхий л хугацааны туршид тогтвортой өсөлт хөгжилтэй байж чадаагүй юм. 19-р зууны үед Харвардын хуулийн сургуульд элсэх оюутны тоо маш бага түвшинд байсан бөгөөд учир нь их сургуульд хуулийн боловсрол эзэмших нь үр ашиггүйд тооцогддог байв.
1870 оноос Харвардын хуулийн сургууль Christopher Columbus Langdell захирлын удирдлага дор Америкийн нийт хуулийн сургуульд мөрдлөгө болгож болохуйц хичээлийн эхний жилийн стандарт, сургалтын төлөвлөгөөг боловсруулж танилцуулсан бөгөөд уг сургалтын төлөвлөгөө нь гэрээний эрх зүй, өмчийн эрх зүй, гэм хорын эрх зүй, эрүүгийн эрх зүй, иргэний процессийн эрх зүйн хичээлийн сургалтын төлөвлөгөөг багтаасан. Харвардын их сургуульд ажиллаж байх хугацаандаа Langdell мөн кэйс судлах сургалтын аргыг (case method of teaching law) боловсруулсан бөгөөд энэхүү арга нь одоогоор Америкийн хуулийн их, дээд сургуулиудад үндсэн гол сургалтын загвар арга болоод байна. Langdell эрхэмийн хувьд хуулийг шинжлэх ухааны талаас судлах нь зүйтэй хэмээн үзсэн бөгөөд мэргэжлийн бэлтгэлээс онцгойрон ялгарч чадах их сургуулийн боловсролыг олгох ёстой хэмээн үзсэн. Түүний хамгийн түрүүнд шүүмжилж байсан зүйл нь багш лекц уншдаг арга бөгөөд учир нь энэ нь хямд төсөр, хурдан, үүний зэрэгцээ факультэт болон оюутнуудаас бага идэвхи шаарддаг байв. Case method аргыг хэрэгжүүлснээс хойш Харвардын хуулийн сургуулийг төгсөгчид нь бусад хуулийн сургуулиудад тэргүүлэх професорууд болон очсон бөгөөд тэдгээр сургуулиудад тохиолдол шинжлэн судлах аргыг анх танилцуулсан байдаг. Тохиолдол шинжлэн судлах аргыг “casebook” гаргах замаар хялбаршуулсан. Үүнээс хойш буюу 1900 оноос хойш Америкийн хуулийн их, дээд сургуулиудын холбоо хуулийн сургуулиудад кейс шинжлэх аргыг хэрэгжүүлж эхэлсэн ба энэхүү арга нь мөн их сургуулийг магадлан итгэмжлэхэд чухал хөшүүрэг болсон байна.
Шинээр ирж байгаа оюутнуудад тус сургуулийн өрсөлдөөний соёлын талаар сургуулийн дийн/захирал нь өгүүлэхдээ, “Зүүн талын хүнээ хар, баруун талын хүнээ хар, учир нь энэ жилийн төгсгөл гэхэд та хэдийн аль нэгэн нь энд байхгүй болсон байх болно” хэмээсэн тухай явган яриа байдаг. Зохиолч, хуульч Scott Turow эрхэмийн дурсамж ном болох One L болон John Jay Osborn эрхэмийн The Paper Chase зохиол энэхүү өрсөлдөөнийг хурц тодоор өгүүлсэн байдаг. Үүний зэрэгцээ, Eleanor Kerlow зохиолчийн “Poisoned Ivy: How Egos, Ideology, and Power Politics Almost Ruined Harvard Law School” гэх ном нь 1980-аад онд дэлгэрсэн цөөнхийн болон феминист үзэлтэй холбогдох улс төрийн маргаанд Харвардын хуулийн сургуулийг мэдрэмжгүй хандсан гээд, тус сургуулийн факультэтийн шинэ болон хуучин гишүүдийн хооронд бий болсон үл ойлголцлыг шүүмжилсэн байдаг. Улс төрийн зөв, буруу гэсэн энэ маргаантай асуудал нь Харвардын хуулийн сургуулийн нэрийг “Beirut on the Charles” гэж дуудахад хүргэсэн юм.
Richard Kahlenberg “In Broken Contract: A Memoir of Harvard Law School” гэх номоороо Харвардын хуулийн сургуулийг оюутнуудаа нийтийн ашиг сонирхолд үйлчлэхээс холдуулдаг бөгөөд төгссөн оюутнууд нь зөвхөн нэр хүндтэй хуулийн фирмүүдэд ажиллахыг санаархдаг хэмээн шүүмжилсэн. Kahlenberg нөхрийн энэхүү шүүмж Granfield болон Koenig нарын судалгаагаар дэмжигдсэн бөгөөд тухайн судалгаа нь “Харвардын хуулийн сургуулийг төгсөгчид дор бүрнээ нэр хүндтэй хуулийн фирмд ажиллах нь тэдний гарцаагүй хувь заяа, тавилан хэмээн үздэг, нөгөө талаас ажил олгогчдын сүлжээ Харвардын их сургуулийн төгсөгчдийг бусдаас давуутай үнэлдэг нь тэдэнд нэр хүндтэй хуулийн фирмд ажиллах ажлын байрыг олж авах явдлыг хялбар болгодог” гэж дүгнэсэн. Үүний зэрэгцээ тус хуулийн сургуулийн анги дүүргэлт нь шүүмжлэлийн бай болсон (тухайн үед нэг ангид 140 оюутан байсан бөгөөд 2001 оны үед нэг ангид 80 оюутан суралцах болсон) бөгөөд хүйтэн хөндий сургуулийн захиргаа болон нийт оюутнуудад хүртээмжгүй факультэт мөн шүүмжлэл дагуулсан. Тухайн үеийн Харвардын хуулийн сургуулийн дүр зураг, бодит байдлыг The Paper Chase зохиол болон Legally Blonde гэх уран сайхны кинонд харуулсан байдаг.
Дээр дурьдсан шүүмж, буруушаалтуудад хариу болгож, Харвардын хуулийн сургууль эцэст нь Йелийн хуулийн сургуулийн захирал Robert Hutchins эрхэмийн санаачилсан одоогийн үндсэн гол үзэл баримтлал болох хуулийн сургуулийг хамтын ажиллагаан дээр үндэслэн баг хамт олон болгох, их сургуульд элсэх элсэлтийн босго шалгуурыг өрсөлдөөнтэй болгох арга зам үзэл баримтлалыг хэрэгжүүлж эхэлсэн. Robert Granfield болон Thomas Koenig нарын Харвардын хуулийн сургуулийн оюутнуудын дунд явуулсан судалгааг The Sociological Quarterly гэх номонд дурьдахдаа, оюутнууд бусадтай, ангийн нөхөдтэйгээ өрсөлдөх үедээ бус бусадтай хамтрах үедээ илүү их зүйлийг сурч мэдэж авдаг гэсэн бөгөөд мэргэжлийн амжилт ололт сурч буй оюутан хэн бүхэнд нээлттэй, харин зөвхөн хэнхэгүүд бусдаасаа илүү байхыг оролддог гэж дүгнэсэн байна.
Түүний 1,000 акр газрын үнэлгээ онгон зэрлэг байхдаа 1809 онд 2,938 ам.доллар байсан бөгөөд Харвардын захиргааны алба болох Харвард корпораци тухайн үед Isaac Royall Jr. эрхэмээс орж ирсэн хөрөнгөөс 400 ам.долларыг төсөвлөж, Харвардын хуулийн сургуульд хуулийн эрдэмтэн Royall танхимыг 1815 онд байгуулсан байна. Харвардын хуулийн сургуулийн захирлууд уламжлалын дагуу Royall эрхэмийн эрх мэдлийг өвлөн авдаг боловч захирал Martha Minow болон захирал асан Elena Kagan нар тэрхүү эрх мэдэл болон байр сууриас боолын мөлжлөгтөй холбоотой түүхэн үйл явдлын улмаас татгалзаж байсан байна.
Isaac Royall нөхрийн амьдарч байсан байр нь өнөөдөр музей болсон бөгөөд уг музей нь АНУ-ын зүүн хойд нутагт байсан, өдийг хүртэл онцлог байдлаа хадгалж үлдсэн тухайн үеийн боолын оромжийг илтгэх гэр музей болсон юм.
Royall, түүний гэр бүлийн сүлд болох гурван багц буудайг дүрсэлсэн бэлгэ тэмдэг нь Харвардын хуулийн сургуулийн бэлгэ тэмдгээр 1936 онд өргөмжлөгдөж, тус сургуулийн уриагаар латин үг Veritas буюу Үнэн гэх үг хэрэглэгдэж ирсэн байна. 2016 оны 3-р сард, оюутнуудаас ирсэн хүсэлт болон шаардлагын дагуу Харвардын хуулийн сургууль өөрийн сургуулийн бэлгэ тэмдгийг боолчлолтой холбоо хамааралтай хэмээн үзэж, түүнийг цаашид хэрэглэхээс татгалзсан.
Өсөлт хөгжил болон Langdell захирлын боловсруулсан сургалтын төлөвлөгөө
1827 оны үед Харвардын хуулийн сургууль факультэтийн нэг гишүүнтэй байсан бөгөөд энэ нь асуудал дагуулсан. Энэ үед Харвардын нэр хүндтэй төгсөгч Nathan Dane Харвардын хуулийн сургуулийг хөл дээр нь босгохын төлөө ажиллаж эхэлсэн бөгөөд тэрээр тус сургуулийн эрх мэдлийг тухайн үеийн АНУ-ын Дээд шүүхийн Joseph Story шүүгчид шилжүүлэхийг тэмүүлж байсан байдаг. Хэсэг хугацаанд, Харвардын хуулийн сургуулийг Дэйнийн (Dane) хуулийн сургууль хэмээн нэрлэж байв.1829 онд сенатор Eli Porter Ashmun эрхэмийн хүү, засгийн газрын гишүүн George Ashmun эрхэмийн ах John H. Ashmun нь Харвардын хуулийн сургуульд профессор багшаар ажиллах болсон ба улмаар өөрийн Northampton хуулийн сургуулийг хааснаар тухайн сургуульд сурч байсан олон оюутнууд John H. Ashmun эрхэмийг дагаж, Харвардын хуулийн сургуулийг зорьсон байдаг. Харвардын хуулийн сургуулийг элит хуулийн сургууль болгох гэсэн Joseph Story шүүгчийн итгэл найдвар нь их сургуулийг нэр хүндтэй болгохуйц нийтийн үйлчилгээ болон давуу талууд дээр суурилж байсан боловч тэрхүү итгэл найдвар нь Харвардын хуулийн сургуулийн түүхийн бүхий л хугацааны туршид тогтвортой өсөлт хөгжилтэй байж чадаагүй юм. 19-р зууны үед Харвардын хуулийн сургуульд элсэх оюутны тоо маш бага түвшинд байсан бөгөөд учир нь их сургуульд хуулийн боловсрол эзэмших нь үр ашиггүйд тооцогддог байв.
1870 оноос Харвардын хуулийн сургууль Christopher Columbus Langdell захирлын удирдлага дор Америкийн нийт хуулийн сургуульд мөрдлөгө болгож болохуйц хичээлийн эхний жилийн стандарт, сургалтын төлөвлөгөөг боловсруулж танилцуулсан бөгөөд уг сургалтын төлөвлөгөө нь гэрээний эрх зүй, өмчийн эрх зүй, гэм хорын эрх зүй, эрүүгийн эрх зүй, иргэний процессийн эрх зүйн хичээлийн сургалтын төлөвлөгөөг багтаасан. Харвардын их сургуульд ажиллаж байх хугацаандаа Langdell мөн кэйс судлах сургалтын аргыг (case method of teaching law) боловсруулсан бөгөөд энэхүү арга нь одоогоор Америкийн хуулийн их, дээд сургуулиудад үндсэн гол сургалтын загвар арга болоод байна. Langdell эрхэмийн хувьд хуулийг шинжлэх ухааны талаас судлах нь зүйтэй хэмээн үзсэн бөгөөд мэргэжлийн бэлтгэлээс онцгойрон ялгарч чадах их сургуулийн боловсролыг олгох ёстой хэмээн үзсэн. Түүний хамгийн түрүүнд шүүмжилж байсан зүйл нь багш лекц уншдаг арга бөгөөд учир нь энэ нь хямд төсөр, хурдан, үүний зэрэгцээ факультэт болон оюутнуудаас бага идэвхи шаарддаг байв. Case method аргыг хэрэгжүүлснээс хойш Харвардын хуулийн сургуулийг төгсөгчид нь бусад хуулийн сургуулиудад тэргүүлэх професорууд болон очсон бөгөөд тэдгээр сургуулиудад тохиолдол шинжлэн судлах аргыг анх танилцуулсан байдаг. Тохиолдол шинжлэн судлах аргыг “casebook” гаргах замаар хялбаршуулсан. Үүнээс хойш буюу 1900 оноос хойш Америкийн хуулийн их, дээд сургуулиудын холбоо хуулийн сургуулиудад кейс шинжлэх аргыг хэрэгжүүлж эхэлсэн ба энэхүү арга нь мөн их сургуулийг магадлан итгэмжлэхэд чухал хөшүүрэг болсон байна.
20-р зуун: Институцын шүүмжлэл
20-р зууны туршид, Харвардын хуулийн сургуулийг өрсөлдөөнөөр дүүрэн орчинтой гэж тооцдог байсан. Тухайлбал, Калифорнийн их сургуулийн Berkeley хууль зүйн сургуулийн захирал Berring нэгэн удаа “Харвардын хууль зүйн сургууль бол самурайн тулааны рингтэй адил зүйл” гээд, “Энэ газар чи үндэсний өнцөг булан бүрээс ирсэн оюун санааны хамгийн хүчирхэг дайчдын эсрэг өөрийн эзэмшсэн самурайн тулааны чадвараа шалгах боломжтой” хэмээн хэлсэн байдаг. Langdell Харвардын хуулийн сургуулийн эх сургалтын хөтөлбөр болон сургалтын арга барилыг хөгжүүлж байх үед Харвардын их сургуулийн ерөнхийлөгч Charles Eliot түүнд энэхүү сургалтын хөтөлбөр болон арга барилаа “Улам хэцүү бөгөөд урт удаан жил үргэлжлэхээр болго” гэж захисан байдаг.Шинээр ирж байгаа оюутнуудад тус сургуулийн өрсөлдөөний соёлын талаар сургуулийн дийн/захирал нь өгүүлэхдээ, “Зүүн талын хүнээ хар, баруун талын хүнээ хар, учир нь энэ жилийн төгсгөл гэхэд та хэдийн аль нэгэн нь энд байхгүй болсон байх болно” хэмээсэн тухай явган яриа байдаг. Зохиолч, хуульч Scott Turow эрхэмийн дурсамж ном болох One L болон John Jay Osborn эрхэмийн The Paper Chase зохиол энэхүү өрсөлдөөнийг хурц тодоор өгүүлсэн байдаг. Үүний зэрэгцээ, Eleanor Kerlow зохиолчийн “Poisoned Ivy: How Egos, Ideology, and Power Politics Almost Ruined Harvard Law School” гэх ном нь 1980-аад онд дэлгэрсэн цөөнхийн болон феминист үзэлтэй холбогдох улс төрийн маргаанд Харвардын хуулийн сургуулийг мэдрэмжгүй хандсан гээд, тус сургуулийн факультэтийн шинэ болон хуучин гишүүдийн хооронд бий болсон үл ойлголцлыг шүүмжилсэн байдаг. Улс төрийн зөв, буруу гэсэн энэ маргаантай асуудал нь Харвардын хуулийн сургуулийн нэрийг “Beirut on the Charles” гэж дуудахад хүргэсэн юм.
Richard Kahlenberg “In Broken Contract: A Memoir of Harvard Law School” гэх номоороо Харвардын хуулийн сургуулийг оюутнуудаа нийтийн ашиг сонирхолд үйлчлэхээс холдуулдаг бөгөөд төгссөн оюутнууд нь зөвхөн нэр хүндтэй хуулийн фирмүүдэд ажиллахыг санаархдаг хэмээн шүүмжилсэн. Kahlenberg нөхрийн энэхүү шүүмж Granfield болон Koenig нарын судалгаагаар дэмжигдсэн бөгөөд тухайн судалгаа нь “Харвардын хуулийн сургуулийг төгсөгчид дор бүрнээ нэр хүндтэй хуулийн фирмд ажиллах нь тэдний гарцаагүй хувь заяа, тавилан хэмээн үздэг, нөгөө талаас ажил олгогчдын сүлжээ Харвардын их сургуулийн төгсөгчдийг бусдаас давуутай үнэлдэг нь тэдэнд нэр хүндтэй хуулийн фирмд ажиллах ажлын байрыг олж авах явдлыг хялбар болгодог” гэж дүгнэсэн. Үүний зэрэгцээ тус хуулийн сургуулийн анги дүүргэлт нь шүүмжлэлийн бай болсон (тухайн үед нэг ангид 140 оюутан байсан бөгөөд 2001 оны үед нэг ангид 80 оюутан суралцах болсон) бөгөөд хүйтэн хөндий сургуулийн захиргаа болон нийт оюутнуудад хүртээмжгүй факультэт мөн шүүмжлэл дагуулсан. Тухайн үеийн Харвардын хуулийн сургуулийн дүр зураг, бодит байдлыг The Paper Chase зохиол болон Legally Blonde гэх уран сайхны кинонд харуулсан байдаг.
Дээр дурьдсан шүүмж, буруушаалтуудад хариу болгож, Харвардын хуулийн сургууль эцэст нь Йелийн хуулийн сургуулийн захирал Robert Hutchins эрхэмийн санаачилсан одоогийн үндсэн гол үзэл баримтлал болох хуулийн сургуулийг хамтын ажиллагаан дээр үндэслэн баг хамт олон болгох, их сургуульд элсэх элсэлтийн босго шалгуурыг өрсөлдөөнтэй болгох арга зам үзэл баримтлалыг хэрэгжүүлж эхэлсэн. Robert Granfield болон Thomas Koenig нарын Харвардын хуулийн сургуулийн оюутнуудын дунд явуулсан судалгааг The Sociological Quarterly гэх номонд дурьдахдаа, оюутнууд бусадтай, ангийн нөхөдтэйгээ өрсөлдөх үедээ бус бусадтай хамтрах үедээ илүү их зүйлийг сурч мэдэж авдаг гэсэн бөгөөд мэргэжлийн амжилт ололт сурч буй оюутан хэн бүхэнд нээлттэй, харин зөвхөн хэнхэгүүд бусдаасаа илүү байхыг оролддог гэж дүгнэсэн байна.
21-р зуун
2000-аад оны 2 дугаар хагас гэхэд Langdell захирлын сургалтын төлөвлөгөөг хэрэгжүүлсний үр дүнд чухал академик өөрчлөлтүүд Харвардын хуулийн сургуульд бий болсон. 2006 онд факультэтийн гишүүд 1-р курсын оюутнуудад шинээр сургалтын төлөвлөгөө боловсруулах тал дээр санал нэгдсэн. Уг сургалтын төлөвлөгөө нь шинэ элсэгчдэд асуудал шийдвэрлэх чадварыг эзэмшүүлэх, захиргааны эрх зүй болон олон улсын эрх зүй дээр илүүтэй тулгуурлаж, эрх зүйг таниулах зорилготой юм. Шинэхэн сургалтын төлөвлөгөө дараагийн жилүүдэд үе шаттайгаар хэрэгжиж эхэлсэн бөгөөд үүнтэй зэрэгцэн шинэ хичээл/курс, практик онол хосолсон асуудал шийдвэрлэх дадлага ажлын хичээлүүд шинээр бий болж, 2010 оны 1-р сараас сургалтанд албан ёсоор суулгаж, хэрэгжүүлж эхэлсэн. 2008 оны сүүлчээр, Харвард хуулийн факультэт Йель болон Стэнфордийн хуулийн сургуулийн хэрэглэж буй үнэлгээний системтэй адил (Honors/Pass/Low pass) систем рүү шилжих нь зүйтэй гэж үзсэн. Энэхүү үнэлгээний систем 2010 онд төгссөн оюутнуудын судалсан тал хичээлүүдэд хэрэглэгдсэн бөгөөд дараагийн жилээс албан ёсоор нийт хичээлд хэрэглэж ирсэн байдаг. |
| Захирал Марта Миноү |
2009 онд Харвардын хуулийн сургуулийн төгсөгч, 11-р дийн буюу захирал Elena Kagan нь АНУ-ын ерөнхийлөгч асан Барак Обамагийн томилгоогоор АНУ-ын Засгийн газрыг төлөөлөх эрх бүхий өмгөөлөгчөөр ажилласан бөгөөд Харвардын хуулийн сургуулийн захирлын албан тушаалаа мөн онд өгсөн. Ингээд 2009 оны 6-р сарын 11-нд Харвардын хуулийн сургуулийн захирлаар Martha Minow томилогдсон. 2017 оны 1 сарын 3-ны өдөр тэрээр “2017 оны сүүл гэхэд захирлын албан тушаалаасаа бууна” хэмээн зарласан байна.
2014 онд Харвардын хуулийн сургуулийг төгссөн төгсөгчдийн ажил эрхлэлтийн тайланд нийт төгсөгчдийн 90% нь хуульчийн мэргэжлийн шалгалт шаарддаг ажил, 4,4% нь хууль зүйн ухааны докторын зэрэг шаарддаг ажил эрхэлдэг тухай дүн гарсан.
НЭР ХҮНД
U.S News & World and Report мэдээллийн байгууллагын хамгийн сүүлийн тайланд Харвардын хуулийн сургууль чансаагаараа дэлхийд 3-т жагсаж байх бөгөөд Йелийн хууль, Стэнфордын хуулийн сургуулийн хойно байна. 2013-2014 оны элсэлтийн жилд тус хуулийн сургуульд суралцах хүсэлтээ буюу өргөдлөө мэдүүлсэн оюутнуудыг элсүүлэх түвшин 15,4%-тай байсан бол үүнээс сонгогдсон оюутнуудын тус сургуулийг сонгож суралцах түвшин нь 66,2%-тай байсан нь Америкийн Нэгдсэн улсын хуулийн сургуулиуд дундаа хоёрдугаар байранд эрэмбэлэгдэх үзүүлэлт болж байна. Харин 2016 онд гарсан QS World University Rankings судалгааны тайлангаар Харвардын хуулийн сургууль нь нийт хуулийн сургуулиуд дундаа нэгдүгээр байранд эрэмбэлэгдсэн байна.АЖИЛ ЭРХЛЭЛТ
Харвардын хуулийн сургуулийг сүүлийн 5 жилд төгссөн 120-с дээш тооны төгсөгчид өөрийн сургуульдаа тэтгэвэрт гарах нас хүртлээ багшлах баталгаатай багшийн орон тоонд харьяалагдаж байна. Энэхүү үзүүлэлтээр Харвардын хуулийн сургууль Стэнфорд болон Чикагогийн хуулийн сургуулиас 2%-аар илүү буюу 2-р байранд, Йелийн их сургуулийн ард бичигдэж байна.2014 онд Харвардын хуулийн сургуулийг төгссөн төгсөгчдийн ажил эрхлэлтийн тайланд нийт төгсөгчдийн 90% нь хуульчийн мэргэжлийн шалгалт шаарддаг ажил, 4,4% нь хууль зүйн ухааны докторын зэрэг шаарддаг ажил эрхэлдэг тухай дүн гарсан.
 |
| Харвардын хуулийн сургуулийн номын сан Langdell Hall |
Харвардын хуулийн сургуульд суралцахад гаргах нийт зардал 2014-2015 оны хичээлийн жилийн байдлаар 81,900 ам.доллар байсан бөгөөд үүнд сургалтын төлбөр, бусад хураамж болон амьдрах зардал (living expenses) багтсан байна.
Харвардын их сургуулийн ерөнхийлөгч болон Харвардын хуулийн сургуулийн захирлууд энэхүү асуудлыг судлан шийдвэрлэх хорооны санал дээр үндэслэн оюутнуудын олонхийн саналыг дэмжихээр зөвшөөрсөн бөгөөд Харвардын хуулийн сургуулийн бэлгэ тэмдэг нь Харвардын их сургуулийн болон Харвардын хуулийн сургуулийн үнэлэмжинд үл нийцэхээр байна хэмээн дүгнэсэн. Дээрх саналууд Харвардын их сургуулийн захиргааны албаар хүлээн зөвшөөрөгдсөн бөгөөд 2016 оны 3 сарын 15-ны өдөр Харвардын хуулийн сургуулийн бэлгэ тэмдгийг халах шийдвэр гарсан байна.
Америкийн Нэгдсэн Улсын 19 дэхь ерөнхийлөгч асан Rutherford B. Hayes гэх эрхэм Харвардын хуулийн сургуулийг дүүргэсэн байдаг. Үүний зэрэгцээ, АНУ-ын 44 дэхь ерөнхийлөгч Барак Обама нь Харвардын хуулийн сургуулийг төгссөн бөгөөд тэрээр сурч байх хугацаандаа тус сургуулиас эрхлэн гаргадаг Харвардын эрх зүй сэтгүүлийн ерөнхийлөгч байсан. Түүний эхнэр Мишель Обама мөн Харвардын хуулийг төгссөн байна. Өмнөх ерөнхийлөгчийн сонгуулиудад нэр дэвшиж байсан нэр дэвшигчид болох Michael Dukakis, Ralph Nader болон Mitt Romney нар Харвардын хуулийн сургуулийг дүүргэсэн. Америкийн Нэгдсэн Улсын сенатад өнөөдөр сууж буй долоон гишүүн тухайлбал Ted Cruz, Mike Crapo, Tim Kaine, Jack Reed, Chuck Schumer, Tom Cotton болон Mark Warner нар мөн л Харвардын хуулийн сургуулийн төгсөгчид юм.
Харвардын хуулийн сургуулийг төгссөн хууль зүйн болон улс төрийн бусад лидерүүдийг дурьдвал, Тайваны ерөнхийлөгч асан Ma Ying Jeou болон Тайваны дэд ерөнхийлөгч асан Annette Lu, Хонг Конг улсын дээд шүүхийн ерөнхий шүүгч болон давж заалдах шүүхийн ерөнхий шүүгч Andrew Cheung Kuinung, Филлипин улсын ерөнхий шүүгч асан Renota Corona, Sundaresh Menon, Дэлхийн банк группын ерөнхийлөгч асан Robert Zoellick, Нэгдсэн Үндэстний байгууллагын хүний эрхийн асуудал хариуцсан дээд комиссар асан Navanethem Pillay болон Ирланд улсын ерөнхийлөгч асан Mary Robinson гээд үргэлжилнэ.
Lobsang Sangay бол Түвдийн тусгаар тогтнолыг хүлээн зөвшөөрөхийг шаарддаг Түвдийн засгийн газрын анхны тэргүүн юм. Тэрээр 2004 онд хууль зүйн шинжлэх ухааны докторын зэргийг Харвардын хуулийн сургуулиас авсан бөгөөд “Зовлон дундах ардчилал: Тусгаар улс байгуулахыг зорих нь үр дүнтэй арга уу? Түвдийн тусгаар тогтнолыг зарлахыг шаардах засгийн газрын бодлогын судалгаа” гэсэн дипломын судалгааны ажлаараа 2004 онд Yong K. Kim гуайн нэрэмжит шагналыг хүртжээ.
Харвардын хуулийг төгссөн нийт 14 төгсөгч Америкийн Нэгдсэн Улсын Дээд шүүхэд ажиллаж байсан нь бусад хуулийн сургуультай харьцуулахад өндөр үзүүлэлт юм. Өнөөдөр Дээд шүүхийн 8 гишүүний 4 нь Харвардын хуулийн сургуулиас гаралтай, тухайлбал ерөнхий шүүгч John Roberts, бусад шүүгчид болох Anthony Kennedy, Stephen Breyer болон Elena Kagan нарыг нэрлэж болох юм. Elena Kagan нь дээд шүүхэд ажиллахын өмнө буюу 2003-2009 оны үед Харвардын хуулийн сургуулийн захирлаар ажиллаж байсан туршлагатай. Ruth Bader Ginsburg нь Харвардын хуулийн сургуульд 1 жил суралцсан бөгөөд тэндээс Колумбын хуулийн их сургууль руу шилжиж, төгссөн байдаг. 2017 оны 1 сарын 31-нд Харвардын хуулийн сургуулийн төгсөгч Neil Gorsuch гэх эрхэм АНУ-ын Дээд шүүхэд ерөнхийлөгч Доналд Трампаар дэмжүүлж, томилогдохоор яригдаж байна. Харвардын хуулийн сургуулийг төгсөж, АНУ-ын Дээд шүүхэд ажиллаж байсан шүүгчдийг нэрлэвэл, Antonin Scalia, David Souter, Harry Blackmun, William J. Brennan, Louis Brandeis, Felix Frankfurter, Lewis Powell болон Oliver Wendell Holmes, Jr нарын нэрийг дурьдвал зүйтэй.
Дэлхийн бизнесийн ертөнцөд Харвардын хуулийн сургуулиас төрсөн маш олон манлайлагчид болон шинэ санааг бүтээгчид төрөн гарсан. Тухайлбал, Goldman Sachs компанийн захирал Lloyd Blankfein, Reddit компанийн захирал асан Ellen Pao, National Amusemens буюу Америкийн хувийн кино театрын голлох хувийг эзэмшдэг хувьцаа эзэмшигч болон тус компанийн захирал Summer Redstone, TIAA-CREF компанийн гүйцэтгэх захирал болон ерөнхийлөгчийн үүргийг тус тус гүйцэтгэж буй Roger W. Ferguson, Toys “R” Us компанийн гүйцэтгэх захирал Gerald L. Storch, Delta Air Lines компанийн гүйцэтгэх захирал асан Gerald Grinstein зэрэг бусад олон хүмүүсийг энд дурьдаж болно.
Scott Turow мөн Харвардын 1-р курст сурч байсан оюутан цаг ахуйн туршлага дээр үндэслэн One L гэх нэртэй дурдатгал буюу дурсамж ном бичсэн байдаг.
Эх сурвалж: Wikipedia сайтаас орчуулагдсан
Харвардын хуулийн сургуулийн талаар бусад мэдээллийг та интернэтээр гадаад хэл дээр чөлөөтэй авах боломжтой. Ингэхдээ тус сургуулийн www.hls.harvard.edu веб сайтаар орж үзнэ үү.
Танд манай сайт дээрх мэдээллүүд таалагдсан бол Facebook.com/Lawstudentmn хаягаар орж Like дараарай! Дээрх мэдээллийн агуулгатай холбоотой санал, сэтгэгдэл байвал info@lawyerlike.net хаягаар мэйл бичих эсвэл доор байрлах сэтгэгдэл хэсэг дээр түүнийг бичиж үлдээнэ үү. Танд баярлалаа.
БЭЛГЭ ТЭМДГЭЭС ТАТГАЛЗСАН НЬ
2016 онд Харвардын их сургуулийн захиргааны алба болох Харвард корпорац Харвардын хуулийн сургуулийн 80 жилийн түүхтэй сургуулийн бэлгэ тэмдгийг хэрэглэхээс татгалзах шийдвэр гаргасан. Уг бэлгэ тэмдэг нь Харвардын хуулийн сургуулийг үүсгэхэд үнэтэй хувь нэмэр оруулсан буюу өөрийн хөрөнгөө Харвардын хуулийн сургуулийг байгуулах зорилгоор шилжүүлэн өгсөн гэгдэх Isaac Royall Jr. эрхэмийн гэр бүлийн язгууртны тэмдэг бөгөөд уг тэмдэг нь гурван багц үр тариаг дүрсэлсэн зураглалтай байсан байна. Үүнтэй холбоотой тус сургуулийн хуулийн оюутнуудын дунд маргаан дэгдсэн бөгөөд оюутнууд Isaac Royall Jr. эрхэмийн гэр бүлийг боолын хөдөлмөрийг мөлжигч байсан гэж буруушаасан байна.Харвардын их сургуулийн ерөнхийлөгч болон Харвардын хуулийн сургуулийн захирлууд энэхүү асуудлыг судлан шийдвэрлэх хорооны санал дээр үндэслэн оюутнуудын олонхийн саналыг дэмжихээр зөвшөөрсөн бөгөөд Харвардын хуулийн сургуулийн бэлгэ тэмдэг нь Харвардын их сургуулийн болон Харвардын хуулийн сургуулийн үнэлэмжинд үл нийцэхээр байна хэмээн дүгнэсэн. Дээрх саналууд Харвардын их сургуулийн захиргааны албаар хүлээн зөвшөөрөгдсөн бөгөөд 2016 оны 3 сарын 15-ны өдөр Харвардын хуулийн сургуулийн бэлгэ тэмдгийг халах шийдвэр гарсан байна.
ОЮУТНЫ БАЙГУУЛЛАГА БОЛОН СЭТГҮҮЛ
Харвардын хуулийн сургууль оюутны хотхон дотроо идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулдаг 90-с дээш тооны өөрөө удирдах ёсны оюутны байгууллагуудтай. Эдгээр байгууллагад оюутнуудын боловсруулсан нийтлэлийн сэтгүүлүүд, Харвардын эрх зүйн бүртгэл сонин, жил бүр Харвардын хуулийн сургуулийн элэглэлийн тэмцээнийг зохион байгуулдаг Харвардын хуулийн сургуулийн драмын дугуйлан болон бусад улс төрийн, нийгмийн, үйлчилгээний, спортын дугуйлан, байгууллагууд харьяалагдан, үйл ажиллагаа явуулж байдаг байна.Харвардын Эрх зүй сэтгүүл
Харвардын хуулийн сургуулийн эрх зүйн докторын хөтөлбөрт суралцаж буй оюутнууд их сургуулиас эрхлэн гаргадаг эрх зүйн сэтгүүл дундаас хамгийн нэр хүндтэй нь болох Харвардын эрх зүй болон бусад хэд хэдэн эрх зүйн сэтгүүл, бие даасан оюутны сонинг эрхлэн гаргахад биечлэн оролцдог. Харвардын эрх зүй хэмээх сэтгүүл нь анх 1887 онд хэвлэгдэн гарч байсан бөгөөд энэ хугацаанд тус сэтгүүлийн хамт олон Харвардын хуулийн сургуулийн нэр хүндтэй төгсөгчдөөс бүрдэж, тус сэтгүүл засан найруулагдаж байсан юм. Үүнээс гадна, Харвардын эрх зүй сэтгүүлийн холбоо “The Bluebook: A Uniform System of Citation” гэх Америкийн Нэгдсэн Улсад дагаж мөрддөг хууль зүйн ишлэл, зүүлтийн форматыг бий болгосон номыг эрхлэн гаргадаг ажээ. Харвардын хуулийн сургуулийн оюутны сонин Harvard Law Record (Харвардын эрх зүйн бүртгэл) нь 1940 оноос хойш тасралтгүй хэвлэгдэн гарч байгаа бөгөөд тус сонинг АНУ дахь хуулийн сургуулиудаас эрхлэн гаргадаг адил төрлийн хэвлэлүүд дундаа хамгийн урт удаан түүхтэй нь хэмээн өргөмжилдөг. Harvard Law Record олон арван жилийг Харвардын хуулийн сургуульд сурч, өнгөрүүлж байгаа Fenno гэх бодит бус дүрийн тухай өгүүлэл оруулдаг нь түүний нэг онцлог нь юм. Мөн “Компанийн засаглал болон санхүүгийн зохицуулалт дахь Харвардын хуулийн сургуулийн оюутны форум” нь АНУ-д өргөнөөр уншигддаг эрх зүйн веб сайтаар нэрлэгддэг.- Харвардын хуулийн сургуулийн оюутны эрдэм шинжилгээний сэтгүүлүүд
- Харвардын эрх зүй сэтгүүл
- Харвард иргэний эрх, Иргэний эрх чөлөө сэтгүүл
- Арьс өнгө болон үндэс угсаан дээр суурилсан шударга ёс Харвард сэтгүүл
- Харвард экологийн эрх зүйн сэтгүүл
- Харвард хүний эрх сэтгүүл
- Харвард олон улсын эрх зүйн сэтгүүл
- Хүйс болон эрх зүй Харвард сэтгүүл
- Харвард эрх зүй болон төрийн бодлого сэтгүүл
- Харвард эрх зүй болон технологийн сэтгүүл
- Харвард спортын болон энтертайнмент эрх зүйн сэтгүүл
- Харвард хууль тогтоох эрх зүй сэтгүүл
- Харвард латин эрх зүйн сэтгүүл
- Харвард эрх зүй болон бодлогын сэтгүүл
- Харвард үндэсний аюулгүй байдал сэтгүүл
- Харвард хэлэлцээр хийх эрх зүй сэтгүүл
- Харвард эрх зүйн хийдэл сэтгүүл
- Харвард бизнесийн эрх зүй сэтгүүл
ТӨГСӨГЧИД
Харвардын хуулийн сургуулийн нэр хүнд төдийгүй олон тооны суралцагчдыг багтаасан ангиуд нь бусдаас онцгойрсон олон тооны төгсөгчдийг бэлтгэж гаргах түүчээ болсон.Америкийн Нэгдсэн Улсын 19 дэхь ерөнхийлөгч асан Rutherford B. Hayes гэх эрхэм Харвардын хуулийн сургуулийг дүүргэсэн байдаг. Үүний зэрэгцээ, АНУ-ын 44 дэхь ерөнхийлөгч Барак Обама нь Харвардын хуулийн сургуулийг төгссөн бөгөөд тэрээр сурч байх хугацаандаа тус сургуулиас эрхлэн гаргадаг Харвардын эрх зүй сэтгүүлийн ерөнхийлөгч байсан. Түүний эхнэр Мишель Обама мөн Харвардын хуулийг төгссөн байна. Өмнөх ерөнхийлөгчийн сонгуулиудад нэр дэвшиж байсан нэр дэвшигчид болох Michael Dukakis, Ralph Nader болон Mitt Romney нар Харвардын хуулийн сургуулийг дүүргэсэн. Америкийн Нэгдсэн Улсын сенатад өнөөдөр сууж буй долоон гишүүн тухайлбал Ted Cruz, Mike Crapo, Tim Kaine, Jack Reed, Chuck Schumer, Tom Cotton болон Mark Warner нар мөн л Харвардын хуулийн сургуулийн төгсөгчид юм.
Харвардын хуулийн сургуулийг төгссөн хууль зүйн болон улс төрийн бусад лидерүүдийг дурьдвал, Тайваны ерөнхийлөгч асан Ma Ying Jeou болон Тайваны дэд ерөнхийлөгч асан Annette Lu, Хонг Конг улсын дээд шүүхийн ерөнхий шүүгч болон давж заалдах шүүхийн ерөнхий шүүгч Andrew Cheung Kuinung, Филлипин улсын ерөнхий шүүгч асан Renota Corona, Sundaresh Menon, Дэлхийн банк группын ерөнхийлөгч асан Robert Zoellick, Нэгдсэн Үндэстний байгууллагын хүний эрхийн асуудал хариуцсан дээд комиссар асан Navanethem Pillay болон Ирланд улсын ерөнхийлөгч асан Mary Robinson гээд үргэлжилнэ.
Lobsang Sangay бол Түвдийн тусгаар тогтнолыг хүлээн зөвшөөрөхийг шаарддаг Түвдийн засгийн газрын анхны тэргүүн юм. Тэрээр 2004 онд хууль зүйн шинжлэх ухааны докторын зэргийг Харвардын хуулийн сургуулиас авсан бөгөөд “Зовлон дундах ардчилал: Тусгаар улс байгуулахыг зорих нь үр дүнтэй арга уу? Түвдийн тусгаар тогтнолыг зарлахыг шаардах засгийн газрын бодлогын судалгаа” гэсэн дипломын судалгааны ажлаараа 2004 онд Yong K. Kim гуайн нэрэмжит шагналыг хүртжээ.
Харвардын хуулийг төгссөн нийт 14 төгсөгч Америкийн Нэгдсэн Улсын Дээд шүүхэд ажиллаж байсан нь бусад хуулийн сургуультай харьцуулахад өндөр үзүүлэлт юм. Өнөөдөр Дээд шүүхийн 8 гишүүний 4 нь Харвардын хуулийн сургуулиас гаралтай, тухайлбал ерөнхий шүүгч John Roberts, бусад шүүгчид болох Anthony Kennedy, Stephen Breyer болон Elena Kagan нарыг нэрлэж болох юм. Elena Kagan нь дээд шүүхэд ажиллахын өмнө буюу 2003-2009 оны үед Харвардын хуулийн сургуулийн захирлаар ажиллаж байсан туршлагатай. Ruth Bader Ginsburg нь Харвардын хуулийн сургуульд 1 жил суралцсан бөгөөд тэндээс Колумбын хуулийн их сургууль руу шилжиж, төгссөн байдаг. 2017 оны 1 сарын 31-нд Харвардын хуулийн сургуулийн төгсөгч Neil Gorsuch гэх эрхэм АНУ-ын Дээд шүүхэд ерөнхийлөгч Доналд Трампаар дэмжүүлж, томилогдохоор яригдаж байна. Харвардын хуулийн сургуулийг төгсөж, АНУ-ын Дээд шүүхэд ажиллаж байсан шүүгчдийг нэрлэвэл, Antonin Scalia, David Souter, Harry Blackmun, William J. Brennan, Louis Brandeis, Felix Frankfurter, Lewis Powell болон Oliver Wendell Holmes, Jr нарын нэрийг дурьдвал зүйтэй.
Дэлхийн бизнесийн ертөнцөд Харвардын хуулийн сургуулиас төрсөн маш олон манлайлагчид болон шинэ санааг бүтээгчид төрөн гарсан. Тухайлбал, Goldman Sachs компанийн захирал Lloyd Blankfein, Reddit компанийн захирал асан Ellen Pao, National Amusemens буюу Америкийн хувийн кино театрын голлох хувийг эзэмшдэг хувьцаа эзэмшигч болон тус компанийн захирал Summer Redstone, TIAA-CREF компанийн гүйцэтгэх захирал болон ерөнхийлөгчийн үүргийг тус тус гүйцэтгэж буй Roger W. Ferguson, Toys “R” Us компанийн гүйцэтгэх захирал Gerald L. Storch, Delta Air Lines компанийн гүйцэтгэх захирал асан Gerald Grinstein зэрэг бусад олон хүмүүсийг энд дурьдаж болно.
НОМНУУД
The Paper Chase гэх ном нь Харвардын хуулийн сургуулийн 1-р курсын хичээлийн жилд тохиох үйл явдлын тухай өгүүлсэн уран зохиолын ном юм. Энэхүү номыг Харвардын хуулийн сургуульд сурч байсан John Jay Osborn, Jr гэх эрхэм бичсэн. Дараа нь уг номоор кино болон телевизийн олон ангит кино бүтээгдсэн байна.Scott Turow мөн Харвардын 1-р курст сурч байсан оюутан цаг ахуйн туршлага дээр үндэслэн One L гэх нэртэй дурдатгал буюу дурсамж ном бичсэн байдаг.
КИНО, ТЕЛЕВИЗИЙН ШОУ
Цөөнгүй кино болон телевизийн шоу нэвтрүүлгүүд Харвардын хуулийн сургууль дээр зураг авалт хийсэн байдаг. Тэдгээрийн ихэнх хэсэг нь Харвардын хуулийн сургууль болон ойролцоо газруудад уран бүтээлээ мөнхөлсөн. Харвардын сургууль дээр зураг авалт хийгдсэн кинонуудыг жагсаавал:- Love Story (1970)
- The Paper Chase (1973)
- The Paper Chase (1978–1979, 1983–1986 олон ангит кино)
- Soul Man (1986)
- The Firm (1993)
- A Civil Action (1998)
- How High (2001)
- Legally Blonde (2001)
- Catch Me If You Can (2002)
- Love Story in Harvard (Солонгосын олон ангит кино, 2004 )
- Suits (TV Series) (2011–2017)
Эх сурвалж: Wikipedia сайтаас орчуулагдсан
Харвардын хуулийн сургуулийн талаар бусад мэдээллийг та интернэтээр гадаад хэл дээр чөлөөтэй авах боломжтой. Ингэхдээ тус сургуулийн www.hls.harvard.edu веб сайтаар орж үзнэ үү.
Танд манай сайт дээрх мэдээллүүд таалагдсан бол Facebook.com/Lawstudentmn хаягаар орж Like дараарай! Дээрх мэдээллийн агуулгатай холбоотой санал, сэтгэгдэл байвал info@lawyerlike.net хаягаар мэйл бичих эсвэл доор байрлах сэтгэгдэл хэсэг дээр түүнийг бичиж үлдээнэ үү. Танд баярлалаа.
Comments