Монгол улсын Шүүхийн ерөнхий зөвлөлөөс эрхлэн гаргадаг “Шүүх эрх мэдэл” сэтгүүлийн “Эрх зүйн хөгжилд үнэтэй хувь нэмэр оруулсан шүүхийн шийдвэр” буланд нийтлэгдсэн зарим кэйсийн хураангуйг цуврал болгон, түүнийг бэлтгэсэн зохиогчийнх нь зөвшөөрлөөр The LawyerLike веб хуудас дахин нийтлэж байна.
Хэргийн тухай
Гомдол гаргагч Рилей нь замын хөдөлгөөнийг зэвсэг хэрэглэн хүчээр зогсоосон хэргээр баривчлагдсан бөгөөд цагдаагийн ажилтан түүнийг баривчлахдаа өмдний халааснаас нь гар утсыг нь хураан авсан. Ингээд цагдаагийн ажилтан утаснаас нь мэдээлэл авсан бөгөөд түүнийгээ Рилейг гудамжны бүлэглэлтэй холбоотой хэрэгт дахин ашигласан. Цагдаагийн газарт хоёр цагийн дараа дээрмийн хэргийн асуудлаар мэргэшсэн мөрдөн байцаагч гар утсан дээрх мэдээлэл, өгөгдлийг нарийвчлан шалгасан. Ингэж олсон гэрэл зураг, дүрс бичлэгийн үндсэн дээр хэдэн долоо хоногийн өмнө болсон дээрмийн бүлгийн буудалцааны хэрэгт Рилейг дээрмийн бүлгийн гишүүн болохын хувьд хамаатай гэж үзэж буруутгасан. Рилейгийн хувьд түүний утаснаас цагдаагийн олж авсан бүх нотлох баримтыг үгүйсгэсэн ч шүүх хуралдаан дээр хүлээн авалгүй түүнд ял оногдуулж шийдвэрлэсэн. Калифорни мужийн давж заалдах шатны шүүхээс тус шийдвэрийг баталгаажуулсан. Рилей нь мужийн давж заалдах шатны шүүхийн шийдвэрт гомдол гаргаж Калифорни мужийн Дээд шүүхэд хандсан хэдий ч тус шүүхээс гомдлыг хэрэгсэхгүй болгосон. Үүний дараа Рилей нь Калифорни мужийн Дээд шүүхийн шийдвэрийг АНУ-ын Дээд шүүхэд давж заалдсан. Анхан шатны шүүхийн шийдвэр нь үндэслэлдээ АНУ-ын Үндсэн хуулийн 4 дүгээр нэмэлт нь тухайн этгээдийг баривчлахдаа зөвшөөрөл авалгүйгээр баривчлагдсан этгээдийн гар утсыг хураан авах, нэгжлэг хийхийг зөвшөөрсөн гэж тайлбарласан байдаг.Асуудал
Энэ хэрэгт үүсч буй эрх зүйн асуудал нь баривчлагдсан этгээдийн гар утсыг цагдаа хураан авч, цахим мэдээлэл эрж, хайх нь АНУ-ын Үндсэн хуулийн 4 дүгээр нэмэлтийг зөрчих эсэх тухай юмЭрх зүйн хэм хэмжээ
“Хувь хүн, орон байр, бичиг баримт, эд хөрөнгө халдашгүй байх ард түмний эрхийг үндэслэлгүй нэгжлэг хийх буюу баривчлан зөрчиж болохгүй бөгөөд зөвшөөрлийн бичгийг тангараг буюу албан ёсны мэдэгдлээр баталгаажуулалгүйгээр нэгжлэг хийх газар, баривчлах хүн, хураах эд зүйлийг тодорхой заасан хангалттай үндэслэлгүйгээр олгож болохгүй” гэсэн АНУ-ын Үндсэн хуулийн 4 дүгээр нэмэлтийг Конгрессоос 1789 оны 9 сарын 25-ны өдөр баталсан бөгөөд түүнийг 1791 оны 12 сарын 15-ны өдөр соёрхон баталжээ.Шүүхийн шийдвэр
Цагдаа тухайн этгээдийг баривчлах үед гар утсыг хураан авах, гар утаснаас мэдээлэл хайхын өмнө зөвшөөрөл авсан байх ёстой гэж АНУ-ын Дээд шүүхийн шүүгчдийн олонхийн саналаар буюу 8/9 харьцаагаар 2014 оны 6 сарын 25-ны өдөр шийдвэрлэсэн. Шийдвэрийн үндэслэлийг Ерөнхий шүүгч Жон Роберт боловсруулж, түүнийг 7 шүүгч дэмжсэн бөгөөд шүүгч Алито хоёр үндэслэл бүхий тусгай санал гаргасан байна. Энэ хэргийг шийдвэрлэхдээ АНУ-ын Дээд шүүх тухайн этгээдийг баривчлах үеэр гар утсан дахь мэдээлэл нь хувь хүний халдашгүй байх тусгай ашиг сонирхол бөгөөд орчин үеийн технологийн төхөөрөмж нь Үндсэн хуулийн 4 дүгээр нэмэлтийн хамгаалалтын хүрээнд хамааралтай болохыг илэрхийлсэн байна.Шүүхийн шийдвэрийн үндэслэл
Хайх, нэгжихэд шаардлагатай зохих үндэслэлийн талаар Дээд шүүх дараах хоёр дүн шинжилгээ хийсэн. Үүнд: Нэгдүгээрт, засгийн газрын буюу цагдаагийн байгууллагын ашиг сонирхлыг шинжлэн дүгнэсэн. Ингэхдээ гар утасны цахим өгөгдөл нь Үндсэн хуулийн 4 дүгээр нэмэлтэд заасан халдашгүй байх зүйлийн “эд хөрөнгө” гэсэнд хамаарна. Цахим өгөгдөл нь бодит эд зүйл шиг цагдаад шууд аюул учруулж чадахгүй байна. Тодруулбал, баривчлагдсан этгээдийн гар утсыг хураах, нэгжлэг хийх нь тухайн этгээд оргон зайлж болзошгүй гэх нөхцөлд хамаарахгүй байна гэж дүгнэсэн.Хоёрдугаарт, нотлох баримтын хадгалалтын талаар шинжлэн дүгнэсэн. Засгийн газрын зүгээс цахим өгөгдлийн хувьд нотлох баримтыг устгахад алсын зайнаас устгах, өгөгдөл мэдээллийг шифрлэхийг хоёр төрөл бий гэж тодорхойлсон. Шүүхээс цахим нотлох баримт устгах “өргөн дэлгэрсэн” аргын талаарх тайлбарыг хүлээж аваагүй. Учир нь цагдаагийн зүгээс радио долгионоос тусгаарлах буюу утсыг унтраах замаар нотлох баримтыг зайнаас устгахаас сэргийлэх боломжтой гэжээ. Мөн онцгой тохиолдлын хувьд ч нотлох баримт цуглуулах, хадгалах өөр арга зам бий бөгөөд зөвшөөрөл авахгүй байх нөхцөл шалтгаан болохгүй байна гэж үзжээ.
Мөн гар утсан дахь нарийвчилсан мэдээллээр газар зүйн байршлын мэдээлэл, хэрэглээний програм дахь хувийн мэдээлэл зэрэг тухайн хүний амьдралын бүх төрийн мэдээллийг олж авах боломжтой. Ийм мэдээллийг хайх, нэгжих нь тухайн хувь хүн, орон байр, бичиг баримт, эд хөрөнгөнд халдаж байгаатай адилтгаж үзэх нөхцөл мөн гэж дүгнэжээ. Ингэхдээ Ерөнхий шүүгч Роберт засгийн газраас гар утасны мэдээллийг хайх, нэгжих нь бодит зүйлд үзлэг хийхээс ялгарахгүй гэснийг “морь унах нь сар луу нисэхээс ялгаагүй гэж хэлж байгаатай адилхан сонсогдож байна” гэж зүйрлэжээ.
Үр нөлөө, ач холбогдол
Өнөөдөр дэлхий нийтэд амьдарч буй хүн амын тооноос илүү гар утас хэрэглэгдэж байгаа бөгөөд гар утсанд банкны данс, эрүүл мэндийн мэдээлэл, зорчих замнал, захидал харилцаа зэрэг хүний хувийн нууц мэдээлэл бүрэн хадгалагдах болсон. Монгол Улсын хувьд мөн адил хүн амын тооноосоо илүү тооны гар утсыг өдөр тутмын амьдралдаа хэрэглэж байна. Хувь хүний гар утсыг хураан авах, түүний мэдээллийг мөрдөн мөшгөх нь хүний эрхийн зөрчил болохыг АНУ-ын Дээд шүүхийн дээрх шийдвэрээрээ тодорхойлсон бөгөөд энэ нь хүний халдашгүй, чөлөөтэй байх эрхийг орчин үед баталгаажуулсан чухал ач холбогдолтой байна.Мэдээллийг бэлтгэсэн: Л.Галбаатар
Comments