Үрчлэлт (Хүүхэд үрчлэх, хүүхдээ үрчлүүлэх)

Сайн байна уу, өнөөдрийн слайдыг Үрчлэлт сэдвийн хүрээнд бэлтгэлээ. Үрчлэлт гэхээр хэн нэгний хүүхдийг өөр хэн нэгэнд шилжүүлэн өгөх тухай гэсэн үг. Шалтгаан нь юу ч байж болно, жишээ нь эцэг эх нь хүүхдээ тэжээн тэтгэх чадваргүй болсон, эрх зүйн чадамжгүй болсон, эцэг эх байх эрхээ хасуулсан, шоронд олон жилээр хоригдох ял авсан, эсвэл нас барсан байж болно. Ингээд тэрхүү хүүхдийн хуулиар хамгаалагдсан эрх, ашиг сонирхолыг хамгаалах, хангахын тулд хуульд заасан журмын дагуу хүүхдийг өөр гэр бүлд үрчлүүлж болох юм.

ВИДЕО ҮЗЭХ:

Эхлээд хүүхэд үрчлүүлэхийг хориглох тохиолдолуудыг харая. Дараах нэр төрлийн этгээдүүдэд хүүхэд үрчлүүлэхийг хориглоно хэмээн Гэр бүлийн тухай хуулийн 57-р зүйлд заасан байна. Үүнд:

• Ганц бие, бусдын асрамжинд байгаа 60-аас дээш настай, тухайн хүүхэдтэй төрөл, садан бус Монгол улсын иргэн
• 60-аас дээш настай гадаадын иргэн
• Эцэг, эх байх эрхээ хязгаарлуулсан, хасуулсан буюу хязгаарлуулж, хасуулж байсан
• Өмнө нь үрчилж авсан хүүхдээ өөрийн буруугаас буцаан өгсөн
• Ашиг хонжоо олох зоилготой
• Шүүхийн шийдвэрээр иргэний эрх зүйн бүрэн чадамжгүй буюу хязгаарлагдмал чадамжтай гэж тооцогдсон
• Сүрьеэтэй эсвэл сэтгэцийн өвчтэй
• Согтууруулах ундаа, мансууруулах бодис байнга хэрэглэдэг
• Эрүүгийн хэрэгт удаа дараа ял шийтгэгдсэн, хорих ял эдэлж байгаа нөхдүүд хүүхэд үрчилж авах хориотой байдаг байх нь ээ.

Харин одоо ямар этгээдүүд хүүхэд үрчилж авч болдог талаар дурдая. Өмнө дурдсан хүүхэд үрчлүүлэхийг хориглосноос бусад тохиолдолд буюу бусад этгээд хүүхэд үрчлэн авахдаа дараах шаардлагуудыг хангасан байх ёстой. Үүнд:

• Үрчлэгч нь насанд хүрсэн байх
• Иргэний эрх зүйн бүрэн чадамжтай байх
• Хүүхдийг тэжээн тэтгэж, өсгөн хүмүүжүүлэх зохих боломжтой хүн байх ёстой.

Тэгэхээр хүүхдийг хэрхэн үрчилж авах вэ гэсэн дараагийн асуулт урган гарч ирж байна.

• Үрчлэн авахыг хүсэгч нь хүүхдийн оршин суугаа сум, дүүргийн Засаг даргад хүүхэд үрчлэн авах тухай хүсэлт гаргана. Тухайн хүүхэд асрамжийн төвд, эсвэл асран хамгаалагч, харгалзан дэмжигчийн гэр оронд байж болно. Тухайн байгаа газрынх нь харьяа Засаг даргад юун түрүүнд хандах нь ээ.
• Хүсэлт хүлээн авсан сум, дүүргийн засаг дарга хүсэлтийг хянан үзэж, үрчлүүлэх эсэх тухай шийдвэрийг 20 хоногт багтаан гаргана.
• Эерэг шийдвэр гарсан тохиолдолд тухайн шийдвэрийг үндэслэн иргэний гэр бүлийн бүртгэлийн байгууллагын ажилтан хүүхэд үрчлэгдсэн тухай бүртгэл хийнэ.

Сум, дүүргийн Засаг дарга яагаад хүүхэд үрчлүүлэх эсэх тухай шийдвэр гаргах эрх мэдэлтэй байна вэ гэхээр Гэр бүлийн тухай хуулийн 56.1-р заалтад “Сум, дүүргийн засаг дарга харьяа нутаг дэвсгэрийн хэмжээн дэх хүнд нөхцөлд байгаа үрчлүүлэх хүүхдийн судалгаа гаргаж, бүртгэл хөтөлнө” гэсэн байна. Өөрөөр хэлбэл, үрчлүүлэх хүүхдийн мэдээлэл хамгийн сайтай нь сум, дүүргийн засаг дарга байдаг болж таарах нь. Мэдээж Засаг даргын гаргах аливаа шийдвэр нь дээд шатны засаг дарга, иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын хяналт болон тухайн хүүхдийн асран хамгаалагч, харгалзан дэмжигч, хүүхэд асран хүмүүжүүлэх байгууллагын хяналтаар давхар орж байдаг байгаа. Мөн хүн амын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага буюу Хөдөлмөр, нийгэм хамгааллын яам хүнд нөхцөлд байгаа үрчлүүлэх хүүхдийн нэгдсэн бүртгэл хөтөлж, хяналт тавидаг байна.

Хүүхэд үрчлэн авахыг хүсч буй хүмүүс дараах зүйлсийг анхаарсан байвал зохино. Үүнд:

• Хүүхдийг зөвхөн тэдний эрх, ашиг сонирхолын үүднээс үрчлүүлнэ
• Хүүхдээ үрчлүүлэх тухай эцэг, эхийн зөвшөөрөл болон хүүхэд үрчлэн авах тухай хүсэлтийг тус бүр бичгээр гаргаж, нотариатаар гэрчлүүлнэ
• Бүтэн өнчин хүүхэд, түүнчлэн эцэг, эх нь хоёулаа иргэний эрх зүйн эрхийн бүрэн чадамжгүй бол хүүхдийг үрчлүүлэх тохиолдолд тухайн хүүхдийн асран хамгаалагч, харгалзан дэмжигч болон хүүхэд асран хүмүүжүүлэх байгууллагын зөвшөөрлийг авна
• Үрчлүүлэх хүүхэд 7 нас хүрсэн бол хүүхдээс өөрийнх нь зөвшөөрлийг авна
• Эцэг, эх байх эрхээ хасуулсан хүний хүүхдийг энэ тухай шүүхийн шийдвэр хүчин төгөлдөр болсноос хойш 6 сарын дараа үрчлүүлж болон
• Гэрлэгчдийн хэн нэгэн нь хүүхэд үрчлэн авч байгаа бол энэ тухай зөвшөөрлийг эхнэр, нөхрөөсөө авна

Хүүхдийг мөн гадаадын иргэн, харьяалалгүй хүнд үрчлүүлж болно. Энэ тохиолдолд Гэр бүлийн тухай хуулиас гадна Гадаадын иргэнд монгол улсын харьяат хүүхдийг үрчлүүлэх журам гэдэг баримт бичгийг харах хэрэгтэй болох нь. Үүнд дараах нөхцөл, шаардлагыг тавьсан байна.

• Юун түрүүнд монгол улсын харьяат хүүхдийг таваас доошгүй жил хамт амьдарсан гэр бүлд, эсвэл ганц бие гадаадын иргэн эмэгтэйд үрчлүүлж болно гэсэн. Ийнхүү үрчлүүлэхдээ 7 настай хүүхдээс асран хамгаалах, харгалзан дэмжигчээс гадна өөрийнх нь зөвшөөрлийг авах ёстой байдаг.
• Хэрэв 60-аас дээш насны гадаадын иргэн, эцэг эх байх эсэхээ хязгаарлуулсан, хасуулсан буюу хязгаарлуулж хасуулж байсан, урьд нь үрчилж авсан хүүхдээ өөрийн буруугаас буцааж өгсөн, ашиг хонжоо олох зорилготой, шүүхийн шийдвэрээр иргэний эрх зүйн бүрэн чадамжгүй буюу хязгаарлагдмал чадамжтай гэж тооцогдсон, сүрьеэ, ДОХ, сэтгэцийн өвчтэй, согтууруулах ундаа, мансууруулах бодис байнга хэрэглэдэг, эрүүгийн хэрэгт удаа дараа шийтгүүлсэн, хорих ял эдэлж байгаа болон ганц бие эрэгтэй гадаадын иргэнд Монгол Улсын харьяат хүүхдийг үрчлүүлэхгүй.
• Гадаадын иргэнд монгол улсын харьяат хүүхдийг үрчлүүлэх журамд гадаадын иргэдээс хүүхэд үрчлэхдээ ямар баримт бичиг бүрдүүлэх талаар жагсаалтыг нэг бүрчлэн дурдсан байдаг. Бидэнд энэ нь одоогоор тийм чухал зүйл биш тул гадаадын иргэн монгол улсын харьяат хүүхэд үрчлэх талаар шат дарааллыг товч дурдая гэж бодож байна.

Эхлээд гадаадын иргэн хүүхэд үрчлэн авах тухай хүсэлтээ өөрийн орны үрчлэлтийн асуудал эрхэлсэн төрийн болон төрийн бус байгууллагаар дамжуулан Монгол улсын Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яаманд гаргана. Яамнаас гадаад улсаас ирүүлсэн үрчлэгчийн бичиг баримт, мэдээллийг хянан шалгаад, тохиромжтой гэж үзвэл, үрчлэгдэх боломжтой хүүхдийн мэдээллийг, түүний асран хамгаалагч, харгалзан дэмжигчийн зөвшөөрлийн хамт эргээгээд санал болгоно. Хүүхэд үрчлэн авах хүсэлт гаргасан эцэг, эх зөвшөөрсөн тохиолдолд, яамнаас Гадаадын иргэн харьяатын газарруу холбогдох материалуудыг шилжүүлж, тус газраас 30 хоногийн дотор хүүхэд үрчлэн авахыг хүссэн гадаадын иргэн, үрчлэлтийн асуудал эрхэлсэн төрийн болон төрийн бус байгууллагад эцсийн хариуг мэдэгддэг байгаа.

Хэрэв гадаад улсад байгаа монгол улсын харьяат хүүхдийг үрчлэх хүсэлтэй бол гадаадын иргэн хүсэлтээ Монгол улсын Дипломат төлөөлөгчийн болон Консулын байгууллагаар уламжлан дээрх журмын дагуу шийдвэрлүүлнэ. Мөн дахиад нэг хувилбар нь, хэрэв гадаад улсын иргэн Монгол улсад 6-аас доошгүй сараар оршин сууж байгаа бол хүсэлтээ өөрийн орны эрх бүхий байгууллагаар дамжуулна гэхгүйгээр шууд Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яаманд гаргаж болохоор зохицуулсан байна.

Монгол улсын харьяат хүүхдийг үрчлэн авагч гадаадын иргэн дараах үүргийг хүлээнэ. Үүнд:

• Хүүхдийг хэвийн өсч бойжих, сурч боловсрох, эрхээ хамгаалуулах нөхцөлөөр хангах
• Хүүхдийн эх орон, шаардлагатай бол эцэг, эхийг мэдүүлэх
• Үрчлэн авсан хүүхдийн талаар 1 сартайгаас 3 нас хүртэл хагас жил тутамд нэг удаа, 4-8 нас хүртэл жил тутамд нэг удаа, 8-16 нас хүртэл хоёр жил тутамд нэг удаа Монгол Улсын Гадаадын иргэн, харьяатын асуудал эрхлэх албанд хүүхдийн талаар мэдээлэл ирүүлэх
• Шаардлагатай тохиолдолд Монгол Улсын эрх бүхий байгууллагаас тухайн хүүхдийн аж байдалтай танилцах, түүнтэй ярилцах боломжоор хангах үүрэгтэй.

Хүүхэд үрчилж байгаа Монгол улсын харьяат иргэдэд ямар үүрэг хүлээлгэх вэ. Ерөөсөө үрчлэлт нь үрчлэгч болон үрчлэгдсэн хүүхдийн хооронд төрсөн эцэг, эх хүүхдийн нэгэн адил эрх үүрэг үүсгэж байгаа гэр бүлийн харилцаа юм. Тэгэхээр өмнөх слайд дээр дурдсан хүүхдийн өмнө эцэг, эхийн хүлээх үүргийг үрчлэгч нь үрчлүүлэгчийн өмнө нэгэн адил хүлээнэ гэсэн үг. Харин үрчлэгдсэн хүүхдийн тухайд өмнөх эцэг эхээ тэжээн тэтгэх үүргээс чөлөөлөгдөж, эд хөрөнгийн болон эд хөрөнгийн бус эрхээ алдана гэсэн. Гэр бүлийн эд хөрөнгийн болон эд хөрөнгийн бус эрхийн талаар мөн өмнөх слайдаар үзсэн байгаа.

Үрчлэлтийн хүчингүйд тооцох гэсэн асуудал мөн бий. Хэрэв үрчлэгч нь эцэг, эх байх эрхээ урвуулан ашигласан, хүүхэдтэй хэрцгий харьцсан, хуурамч бичиг баримт бүрдүүлэн үрчлэх шийдвэр гаргуулсан тохиолдолд үрчлэлтийг хүчингүй болгох тухай асуудлыг шүүхээр шийдвэрлүүлнэ. Үрчлэлтийг хүчингүйд тооцуулах нэхэмжлэл гаргах эрх бүхий этгээд нь:

• Үрчлэгдсэн хүүхдийг төрүүлсэн эцэг, эх
• Үрчлэгдсэн хүүхэд 14 нас хүрсэн бол өөрөө
• Хүүхдийн эрх ашиг, сонирхлыг хамгаалах байгууллага
• Сонирхогч бусад этгээд буюу та ч байж болно

Өнөөдөр бид Монгол улсын харьяат болон Гадаадын улсын харьяат иргэд хэрхэн хүүхэд үрчлэх тухай сэдвийг авч үзлээ. Хэрэв тодруулах зүйл байвал мессэж үлдээгээрэй. Харин дараагийн слайдаар Асран хамгаалах, харгалзан дэмжих, хүүхдийг гэр бүлдээ авч өсгөн хүмүүжүүлэх гэсэн сэдвүүдийг судлах болно.